miércoles, 24 de diciembre de 2008

O APALPADOR Alternativa tradicional galega a Reyes Magos y al invento del PapaNoel

En algunas comarcas del Courel, Louzara e Cebreiro (en las Sierras do Courel y Ancares); se mantenía hasta hace unas fechas, la tradición de O APALPADOR, un gigante con oficio CARBONERO que en Navidad, LA ÚLTIMA NOCHE DEL AÑO, bajaba de los bosques donde vivía, a las aldeas con la intención de tocar (apalpar) las barrigas de los niños para comprobar si estaban bien alimentados.

O APALPADOR, vigilaba que viviesen bien y les deseaba para el año que venía que continuasen sin pasar hambre. Les dejaba siempre un puñado de castañas calientes como recuerdo de su visita.

Este año, la Asoc. A GENTALHA DO PICHEL (Compostela) está promocionando y animando a la reintroduccion de esta figura para hacerla popular entre los más peques.

La llegada del cristianismo con los Reyes Magos, o la publicidad con los medios de comunicación de la bebida esa de cola, o el corte inglés con el PAPANOEL, fueron superponiendose sobre creencias ancestrales (pasa lo mismo con Halloween que tapa el origen suyo propio como festividad celta, de nuestro SAMAÍN) Como parte de nuestro patrimonio y nuestra cultura galegas, deberemos luchar por recuperar la figura do Apalpador.

Tenemos un galego, un honesto trabajador carbonero, nuestro, dejemos que sea quien venga ahora con los presentes para nuestras casas y que las castañas de antaño sean acompañadas por otros bienes que su generosidad nos traiga.

Abramosle la puerta de nuestras casas e invitemosle a ser partícipe de nuestra familia.

Na zona dos ANCARES, también se le llamaba O APALPABARRIGAS.

El blog GRANDES ESPERANZAS, también recoge información www.yotambiensoydelac.blogspot.com
Se trata de un pastor grandote y bonachón, que fuma en pipa y lleva un abrigo lleno de remiendos. Durante el año vive en las devesas, donde fabrica carbón, vive de los frutos silvestres y caza jabalíes. El 31 de diciembre baja a los pueblos y visita a los niños casa por casa; mientras duermen, palpa sus barrigas (de ahí su nombre de "palpador") para comprobar si pasan hambre o, por el contrario, están bien alimentados. Si los niños comen bien, les dice "Así, así esteas todo o ano" (Así estés todo el año).
El estudio de José André López menciona una cantiga relacionada con este personaje mítico que, segun indica, fue recogida de boca de una vecina de Romeor do Courel en diciembre de 1994. Esta cantiga se cantaba al parecer a los niños cuando no podían dormir debido a la excitación causada por la próxima llegada de O Apalpador: «Vaite logo meu ninín (ou niniña),/ marcha agora prá camiña/ que vai vir o Apalpador/ a palparche a barriguiña».

Vaite logo meu neniño, Marcha logo pra camiña, Que vai vir o Apalpador, Pra palparche a barriguiña.

Xa chegou o dia grande, Día do noso Señor. Xa chegou o día grande, E virá o Apalpador.

Mañá é dia de cachela, Que haberá gran nevarada E ha vir o Apalpador cunha mega de castañas.

Por aquela cemba Xa vén relumbrando O señor Apalpador Pra darvos o aguinaldo.

* La castaña fue durante los siglos XIX y XX uno de los bienes más preciados de las sierras lucenses, ricas en castiñeiros. En VIEIROS Recogen también toda esta info: A tradición, recollida por José André López González nas comarcas do Courel e do Cebreiro, reflicte a conexión desta figura con outras semellantes como o Olentzero, o Pai Inverno ou o propio Papá Noel. Algín cren que se trata dun costume de orixe pre-cristián que no seu momento debeu estar espallado por todo o país e que foi desaparecendo progresivamente. En concreto, á Gentalha do Pichel, que elaborou un cartaz (pdf) e a José André Lôpez, que publicou este artigo (pdf) no que tedes máis información sobre o tema. E se queredes ser amigos do Apalpador, unídevos ao seu grupo do Facebook! OS DEBUXOS son de LEANDRO LAMAS www.leandrolamas.blogspot.com

2 comentarios:

Blogueira dijo...

¡Pois paréceme boa idea esta do "Apalpador"! Non tiña nin idea da súa existencia. Aínda que iso de ir fregando barrigas e regalando castañas... cos tempos que corren, non lle vexo ningún futuro

Bo Nadal a tod@s!!!

xose pi dijo...

Sí, tes razón ao mellor colaríano por acosador ou por pervertidor de crianças... tal como vai o mundo.

Alegrome que che gustara a historia. Eu xa a teño incorporada a miña cultura.

Saudiños